Blind de volgende oorlog in?

De oproep van IKV Pax Christi om militair in te grijpen in het bloedbad in Syrië doet de vraag rijzen wat nu eigenlijk nog de betekenis is van een ‘vredesbeweging’. In plaats van zich aan te sluiten bij diegenen die stellen dat Syrië aan alles behoefte heeft behalve aan meer geweld, komt IKV Pax met de aankondiging ‘bereid [te] zijn gedurfde stappen te ondernemen, … Bijvoorbeeld door vliegvelden van het regime te vernietigen en vliegtuigen op de grond uit te schakelen’.

Waar is de tijd gebleven dat Mient Jan Faber als IKV-secretaris in Den Haag een mensenmassa toesprak onder de leuze ‘De kernwapens de wereld uit, te beginnen bij Nederland’—of was het kort daarop al aan het verschuiven, toen Faber de kant op werd opgestuurd van ‘De kernwapens de wereld uit, te beginnen bij de Sovjet-Unie’? Ik herinner me nog goed hoe Heldring in zijn column in de NRC met vaderlijke correcties de richting aangaf, met af en toe zelfs een pluim wanneer de IKV-secretaris weer wat was opgeschoven. Want met ‘de mensenrechten’ was het natuurlijk niet goed gesteld in de USSR, en de leiding van de vredesbeweging liet zich langzaam maar zeker meevoeren in de gedachte dat het onze taak is, de rest van de wereld om te bouwen naar het model van de liberale maatschappij in het Westen. Als je eenmaal dat standpunt aanvaardt, is het ook logisch dat ‘wij’ de superieure bewapening hebben. Je zou je toch immers niet willen uitleveren aan ‘regimes’ die niet deugen? Zo doorredenerend kom je dan vanzelf bij ‘gedurfde stappen’ en ‘vliegvelden van het regime vernietigen en vliegtuigen op de grond uitschakelen.’ 

Helaas is ‘het regime’ de instantie die het staatsgezag belichaamt. In dit geval zelfs een van de laatste seculiere staten in de regio, een staat die zijn gezag niet ontleent aan een bepaalde godsdienst (Shia of Soenni Islam), of zoals Israël het exclusieve domein is van één etnische groep, waarin anderen tweederangsburger zijn. Eén ding mag na het drama van de invasie van Irak duidelijk zijn, en dat is dat het staatsgezag in een zeer diverse maatschappij, eenmaal ten val gebracht, niet zo gauw meer terugkomt. Dat de staat overwegend in handen is van een coalitie van bepaalde groepen, zoals in Syrië de (shi’itische) Alawieten en de Soenni-elite doet daar niet aan af; het gaat erom of de staat de verschillende bevolkingsgroepen beschermt, ongeacht hun religieuze of etnische achtergrond.

Zo’n staat hebben is voor de meeste maatschappijen, zeker die in het Midden Oosten, al een hele verworvenheid. Het wordt nog wel eens vergeten dat de moderne natie-staat een Westerse sociale vorm is die elders maar moeizaam gedijt, zo ’t al niet een wangedrocht is dat nooit op eigen benen zal kunnen staan. Vandaar de autoritaire of zelfs dictatoriale trekken van veel niet-Westerse staten. We praten hier over historische processen van lange adem die nu, in het geval van Syrië zo goed als in als daarvoor Afghanistan, Irak en Libië, Somalië en Jemen, maar ook Pakistan, brutaalweg geofferd worden. De greep op energiebronnen en transportroutes, het omringen van Israël door een niemandsland waarvan geen dreiging kan uitgaan, het speelt allemaal mee in de door een diepe crisis gevoede politiek van de VS, de NAVO en de EU. 

De taak van de vredesbeweging om hiertegen verzet aan te tekenen is daarom dringender dan ooit. Maar dan moet zo’n beweging zich natuurlijk ook eens verdiepen in achtergronden en zich losmaken van de NAVO/EU-politiek om Assad koste wat koste ten val te brengen. Maar voor IKV Pax Christi is dat een stuk moeilijker geworden nu het samen met de Vereniging Nederlandse Gemeenten een overheidssubsidie heeft gekregen om een lokaal bestuur op te bouwen in de door rebellen gecontroleerde gebieden in Syrië. Na het eerdere besluit om Patriots aan de e Turkse grens te stationeren raakt Nederland daarmee weer dieper in het conflict betrokken. 

Kees van der Pijl