Amerikaanse huurlingen in Oekraïne en de parallel met Joegoslavië

De crisis in Oekraïne neemt steeds gevaarlijker vormen aan en is misschien al de grens gepasseerd waar een Joegoslavië-scenario onvermijdelijk wordt. Na een incident als dat in Odessa, waar tientallen Russisch-sprekende activisten die een vakbondsgebouw waren binnengevlucht, omkwamen toen het in brand werd gestoken, is er eigenlijk geen terug meer mogelijk zonder een troepenmacht die de strijdende partijen onder controle brengt.

Onder de parallellen met Joegoslavië zijn er twee van bijzonder belang. In de eerste plaats, de schokkende partijdigheid van onze politici en de berichtgeving hier, die moet dienen om onderlinge rivaliteit te overschreeuwen. Ten tweede, het proces van burgeroorlog zelf en het soort mensen dat in zo’n conflict naar voren komt—aan beide zijden.

De partijdigheid van onze Frans en zijn vrienden in de NAVO en in de media is gebaseerd op oprechte misvattingen en uiteraard ook bewuste verdraaiingen. Men verdoezelt de rol van neo-fascisten zoals Rechtse Sector en Svoboda, spreekt van ‘Russen’ terwijl het om Russisch-sprekende Oekraïeners gaat, enz. Daarnaast gaat iedereen mee in het demoniseren van één personage, een tot in het absurde uitvergrote figuur die als boeman dient: in Joegoslavië Milosevic, en nu Poetin. Beiden waren/zijn in vele opzichten een product van maatschappijen die na de instorting van het staatssocialisme in een identiteits- en economische crisis belandden en zich bovendien bedreigd voelen door de rücksichtlose Westerse economische en politieke druk. Het klinkt vreemd, maar ook Poetin is in veel opzichten daarom ‘onze man’ in Moskou.  

Dat de NAVO de halfhartige pogingen van EU-zijde om een geweldsscenario te vermijden met gemak opzij schuift is eveneens een overeenkomst met het Joegoslavië-scenario, al was het daar Duitsland dat met de destabilisatie begon door eenzijdig de afscheiding van Slovenië en Kroatië te erkennen. Maar in beide gevallen dient de Westerse steun voor een gewelddadige oplossing er ook toe om de rivaliteit tussen m.n. Duitsland en de VS toe te dekken. 

Ditmaal komt die rivaliteit onder andere tot uiting in het feit dat het de Duitse pers is die berichten over Amerikaanse huurlingen in Oekraïne publiceert, die haar zijn ingefluisterd door Duitse inlichtingendiensten. De Duitse BND speelt de boulevard-krant Bild informatie toe dat CIA- en FBI-adviseurs de Oekraïense putchisten in Kiev bijstaan; Der Spiegel bericht dat 400 huurlingen van de Amerikaanse huurlingenfirma Academi, voormalig Blackwater, betrokken zijn bij de pogingen om Slaviansk in Oost-Oekraïne weer onder controle te krijgen, eveneens uit bronnen van de inlichtingendiensten.

De geschiedenis van Blackwater wordt verteld in Jeremy Scahills gelijknamige boek. De inzet van buitenlanders, die zoals Scahill verhaalt, voor niets terugschrikken (hun rol in de incidenten die uiteindelijk leidden tot de Amerikaanse bestorming van Falluja in Irak staat daarbij centraal) is nodig omdat het reguliere Oekraïense leger niet of onvoldoende tegen de eigen bevolking inzetbaar is. Met die versterking kan de ‘nationale garde’ (deels gerecruteerd uit Oekraïense neo-fascisten) erin slagen, delen van Oost-Oekraïne weer onder controle te krijgen.

Uiteraard worden berichten over Amerikaanse huurlingen gretig overgenomen door Russia Today dat de betrokkenheid van Blackwater/Academi al eerder in maart aan de orde stelde. Toen ging het om Greystone, een in het belastingparadijs Barbados geregistreerde dochteronderneming van Academi/Blackwater, die 300 huurlingen ter beschikking van de putschisten in Kiev had gesteld, al is dit toen niet bevestigd door andere bronnen—dit keer dus wel.

Dan de tweede overeenkomst met Joegoslavië: het karakter van de strijdende partijen. In Joegoslavië waren er aan Kroatische kant neo-fascistische elementen, maar niemand moet onderschatten wat voor soort lieden de wapens opnamen aan Bosnisch-Servische zijde, of onder de Serviërs die hen te hulp kwamen. Deze moeten gezien worden in de traditie van de fascistoïde četniks, de tegenhanger van de Kroatische uštasa die tijdens de Nazi-bezetting meer dan een miljoen Serviërs heeft uitgeroeid. Het verschil met de communisten van Tito die in de guerrilla tegen de Nazi’s juist een internationalistische politiek ontwikkelden, gebaseerd op het indammen van het numeriek onvermijdelijke overwicht van Servië binnen de federatie, is fundamenteel.

Het is dan ook zaak om sympathie voor dat Joegoslavische internationalisme niet te projecteren op het kleine Joegoslavië en wel helemaal niet op de Bosnisch-Servische leiders zoals Karadzic en Mladic, op wie zelfs Milosevic nauwelijks of geen invloed had. Dat leidt dan immers weer tot het ontkennen of vergoeilijken van het bloedbad van Srebeniča, waarover van alles te zeggen is, maar niet dat het niet heeft plaatsgevonden.

Hetzelfde geldt nu voor Oost-Oekraïne. De Russen hebben toegegeven geen greep te hebben op de Russisch-sprekende separatisten, en Poetin heeft vergeefs voorgesteld het referendum over autonomie op te schorten. Niemand is er daarom bij gebaat om eventuele sympathie voor de voormalige Sovjet-Unie, of begrip voor de vernederingen die Rusland na 1991 heeft moeten ondergaan, te projecteren op de gewapende groepen in Oost-Oekraïne.

Wie het interview met de ‘burgemeester’ van Slaviansk bekijkt zal begrijpen dat als het eenmaal vechten wordt, het niet de leden van het plaatselijke symfonieorkest zijn die de stellingen bemannen. Wat naar voren komt in een conflict als dit is een mengeling van gewelddadige, vaak criminele elementen die nu eenmaal beter kunnen vechten dan viool spelen.

De tragedie van Oekraïne, net als die van Joegoslavië, is dat de massa van de bevolking in opstand komt tegen leiders die de socialistische principes hebben verruild voor schaamteloze zelfverrijking; maar dat deze scheidslijn wordt doorkruist door een andere, nl. die tussen bevolkingsgroepen, die ieder vervolgens onder de invloed van hun eigen oorlogsheren komen te staan als eenmaal het geweld het wint van vreedzaam verzet. Omdat het Westen liever nationale dan klassentegenstellingen ziet, schroomt het niet de krachten die op burgeroorlog uit zijn, te steunen.

Kees van der Pijl