Bij de laatste verkiezingen in Turkije, begin juni, leed the AKP van president Erdogan een onverwachte nederlaag als gevolg van de doorbraak van de pro-Koerdische HDP. Hoewel de AKP nog altijd veruit de grootste partij is, is de reeks verkiezingsoverwinningen die begon in 2002, onderbroken. En dat juist op een moment dat Erdogan en zijn partij hadden gehoopt met de absolute meerderheid in het parlement een grondwetswijziging te kunnen doorvoeren die de macht van de president zou hebben vergroot. Dat project is door de HDP-doorbraak en het stand houden van de gevestigde oppostie (CHP en MHP) de voet dwars gezet.
Maar nu, bijna twee maanden later, is het Turkse leger in actie gekomen tegen ISIS—en tegen de Koerdische PKK. Tevens heeft Erdogan voor dinsdag de 28ste juli een Noordatlantische Raad bijeen geroepen onder artikel 4 van het NAVO-verdrag dat o.a. gaat over de territoriale integriteit van een lidstaat.
Zoals alle misère in het huidige Midden-Oosten komt ook deze crisis voort uit de Brits-Amerikaanse (en door Nederland gesteunde) invasie van Irak in 2003—als we afzien van de voortdurende Israëlische bezetting van de in 1967 veroverde gebieden. Het instorten van Irak als staat en georganiseerde samenleving zette de deuren voor een opdeling van het land wijd open. De Koerden in het noorden hadden de steun van de Amerikanen en dankzij eigen olieinkomsten kon zich hier een zone van relatieve stabiliteit ontwikkelen, die enerzijds ook economische voordelen voor Turkije had maar anderzijds ook gevaren inhield, want de PKK is weliswaar het nauwst verbonden met Syrische Koerden, maar heeft ook bases in de bergen in noord-Irak.
Intussen heeft de instorting van het staatsgezag in Irak en grote delen van Syrië geleid tot de vorming van de Islamitische Staat, ISIS, het uit de hand gelopen resultaat van decennia-lange samenwerking tussen de Amerikanen en Saoedi-Arabië. Vanaf eind jaren zeventig, om te beginnen in Afghanisten, bouwden de CIA en de geheime diensten van Saoedi-Arabië en Pakistan (beide bolwerken van Moslim-fundamentalisme) aan een uitgebreid netwerk van strijdgroepen en financieringsbronnen waaruit eerst al-Qaeda en later ISIS voortkwamen. Zelfs na 11 september 2001 werden deze relaties voor het grote publiek verborgen gehouden, want zowel al-Qaeda als later ISIS behielden hun waarde als breekijzers tegen de Assad-dynastie in Syrië en andere opponenten van het Westen (en Israël).
Nadat Ankara jarenlang de grenzen opengesteld heeft voor jihadisten van zowel al-Qaeda (in Syrië, al-Noesra) als ISIS, is het conflict recentelijk overgewaaid naar Turkije zelf. Bovendien is door de onthoofdingen en andere wreedheden van ISIS (die we nu eenmaal erger vinden dan het doden van burgers met Amerikaanse drones) een schoorvoetende oorlogvoering tegen het ‘Kalifaat’ op gang gekomen. En sinds enige weken mogen de Amerikanen, die dan zogenaamd de leiding van de bombardementen op doelen van ISIS hebben (en waarbij natuurlijk overmijdelijk slachtoffers onder de burgerbevolking vallen) hun basis Inçirlik in zuid-Turkije gebruiken voor die aanvallen. Die basis wordt mede ‘verdedigd’ door Duitse en Nederlandse Patriot-luchtafweerraketten die daar voor veel geld opgesteld staan sinds begin 2013, toen een Amerikaans-Brits ingrijpen in Syrië nog een optie was.
Na een bloedige zelfmoordaanslag van ISIS in de Turkse grensstreek is Ankara nu ook tot het anti-ISIS-front toegetreden, in naam dan. Want in ruil voor het gebruik van Inçirlik door de Amerikanen heeft Turkije van Washington het groene licht gekregen om ook de Koerden aan te vallen en is het conflict in zuidoost-Turkije en over de grenzen aan het oplaaien. En voor de Turken zijn de Koerden een veel grotere bedreiging dan ISIS; volgens Patrick Cockburn in The Independent is dit al te merken aan de verharding van de autoritaire politiek van Ankara tegen zowel de Koerden als de Alevi-secte (net als de Alawieten van Assad nauw verwant aan de Sji’iten). Eén van de mogelijke achtergronden van de snelle verslechtering van de situatie (zowel de politieke als de economische) in Turkije is het vooruitzicht van nieuwe verkiezingen later dit jaar omdat er nog steeds geen regering is gevormd—en Erdogan zou dan in een nationalistisch klimaat van ‘anti-terroristische’ oorlogvoering tegen zowel Koerden als jihadisten alsnog de overwinning kunnen boeken die hem nu is ontgaan.
Hoe dan ook dreigt het Midden-Oosten verder weg te zinken in een oorlog zonder einde omdat de Koerden m.n. in Syrië nu juist successen tegen ISIS boekten, maar hun broeders van de PKK niet in de steek zullen laten.
Het is een illusie om na zoveel blunders sinds 2003 van de NAVO-raad wijsheid te verwachten, en van Nederland, dat zowel in het Midden-Oosten als aan de Russische grenzen consequent de kant van nóg meer spanning en oorlog heeft gekozen, is dat al helemaal niet te verwachten.
Kees van der Pijl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten