‘Het is het meest waarschijnlijk dat een catastrofe dan wel de angst voor een catastrofe het syndroom van de paranoïde redeneerstijl oproept’, aldus de historicus Richard Hofstadter in een beroemd artikel uit 1963, ‘The Paranoid Style in American Politics’. Hofstadters aangrijpingspunt was de kandidatuur van Barry Goldwater tegen Lyndon Johnson in de presidentsverkiezing van 1964. Met de anti-communistische heksenjacht van de vroege jaren vijftig nog vers in het geheugen, en vlak na de moord op John F. Kennedy, waardoor Johnson het presidentschap bemachtigde, kon Hofstadter putten uit een breed scala van voorbeelden waarmee hij Goldwater kon plaatsen in de traditie van rechts samenzweringsdenken.
Zijn beschouwing is weer actueel nu het niet een rechts-radicale randgroep, maar de hoofdstroom van de Amerikaanse politiek is die zich heeft overgegeven aan samenzweringsdenken, de ‘paranoïde stijl’ van Hofstadter.
Dat Donald Trump de sleutels van het Witte Huis zou danken aan ‘Russische hacks’ werd pas op het laatste moment tegengesproken door … de vertrekkende president Obama. Hij sprak opeens van een ‘lek’ in plaats van ‘hacks’—nadat hij vlak voor de jaarwisseling nog 35 Russische diplomaten had uitgewezen en twee door hen gebruikte vakantiecomplexen had geconfisceerd. Dat is echter maar een deukje in de overwegende consensus dat Hillary het Amerikaanse presidentschap misliep vanwege een enorme hacking-operatie, zo ongelofelijk doortrapt en sluw dat het alleen maar gestuurd kan zijn door de ceremoniemeester van het Kremlin in hoogsteigen persoon.
Betekent dat nu dat een ‘catastrofe of de angst voor een catastrofe’ bezit heeft genomen van het Amerikaanse Congres (beide partijen geloven in het Russische hack-verhaal), de inlichtingendiensten, en alle mainstream media? En hetzelfde voor de Europese politiek en media (minister Bert Koenders waarschuwde al dat de Nederlandse verkiezingen van 15 maart a.s. ook het risico lopen door Moskou gehackt te worden) ...
Over wat voor soort catastrofe hebben we het dan?
Als we het Russische samenzweringsverhaal als geheel nemen, dus ook met de veronderstelde verbreiding van ‘nepnieuws’, dan moet er een grootscheepse verschuiving gaande zijn, anders zou de hoofdstroom van de politiek niet op deze manier in de ban van de fantasie raken. De catastrofe is dan ook niets minder dan de neergang van het ‘Atlantische’ Westen en de gevestigde heersende structuren daarbinnen.
Geconfronteerd met die wereldhistorische neergang, hebben degenen die de machtsposities bekleden, zich overgegeven aan paranoïde denken, omdat het anders allemaal onbegrijpelijk zou worden.
Hofstadter schreef ooit dat de aanhangers van de paranoïde stijl in de politiek, in tegenstelling tot klinische paranoïa, geloven dat de samenzwering tegen een natie, een beschaving is gericht—of in dit geval, tegen de Amerikaanse democratie. ‘Het centrale thema [van de paranoïde stijl] is dat van een overweldigende, duistere samenzwering. Een gigantische en toch subtiele beïnvloedingsmachinerie is in gang gezet om een bepaalde levenswijze te ondermijnen en te vernietigen’.
De samenzwering is inderdaad zo gigantisch en toch zo onzichtbaar en niet te achterhalen dat je bijna zou denken dat hij niet bestaat, afgezien van het feit dat Rusland natuurlijk het meest te vrezen had van Hillary, in ieder geval op korte termijn. Amerikaanse en NAVO-troepen (inclusief Nederlandse pantsereenheden) zijn op het laatst van Obama’s presidentschap naar Polen gestuurd, onder Obama heeft een fascistische coup in Kiev plaatsgevonden, en er werden raketbatterijen gestationeerd in Roemenië. Kunnen we de Russische leiding dan kwalijk nemen dat ze hoopten op de overwinning van de man die beloofde de verhoudingen te normaliseren?
Na de onverwachte nederlaag van de mainstream-kandidaat is deze voorkeur omgetoverd tot een samenzwering door een vijand die het toonbeeld van het kwaad is, ‘een soort gewetenloze superman: duister, overal aanwezig, machtig, wreed, sensueel, op luxe uit’—doorhalen wat niet van toepassing is op Wladimir de Verschrikkelijke.
Nog één van Hofstadter: (de grote duivel) is uitzonderlijk doortrapt en handig: ‘hij controleert de pers; hij stuurt de publieke opinie door ‘gemanipuleerd nieuws’; hij beschikt over onbeperkte middelen; hij heeft een nieuw geheim om de geesten te beïnvloeden (hersenspoeling); hij heeft een speciale techniek om te verleiden… ; hij is bezig om het onderwijssysteem in de wurggreep te krijgen’.
Betekent dit alles nu dat we met Donald Trump weer een koele, helder denkende geest in het Witte Huis hebben? Hier moeten we vrezen dat zowel de nieuwe president als degenen die hem gekozen hebben, enkele centrale kenmerken van de paranoïde stijl bezitten: ze voelen zich van de macht uitgesloten, ze voelen alsof hun land van hen is afgenomen, dat het opnieuw in bezit moet worden genomen.
Want uiteindelijk is met de verkiezing van Trump de neergang van het Westen niet tot staan gebracht en omgekeerd;. Het is zelf een symptoom van die neergang.
Kees van der Pijl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten