Nu de rekening voor Europa gaat oplopen, overleg: maar Kiev heeft geen greep op de strijders die in het oosten huis houden

Gisteren, 17 augustus, is in Berlijn overleg begonnen tussen Duitsland, Frankrijk, Oekraïne en Rusland, op het niveau van de ministers van buitenlandse zaken. En terecht, want niet alleen Rusland, ook de EU gaat zware schade oplopen (Oekraïne is al failliet, en elk bombardement op Loegansk of Donetsk maakt de kans dat dit allemaal weer opgebouwd wordt, kleiner). Voor de zoveelste keer lijkt het alsof een akkoord binnen handbereik is. Op grond van eerdere wendingen in de loop der dingen moeten we echter vrezen dat er één dezer dagen iets gebeurt waardoor een overeenkomst alsnog wordt doorkruist. Een aanval op het Russische hulpkonvooi zou zo’n incident kunnen zijn. Maar het zou wel eens kunnen dat Duitsland ditmaal echt een halt wil toeroepen aan verdere escalatie want dit gaat geld kosten. 

Een belangrijk probleem bij het in de hand krijgen van de strijd in oost-Oekraïne is niet zozeer dat Rusland weinig greep heeft op de gewapende groepen daar, want die hebben al aangegeven dat zij tot een onmiddellijk staakt-het-vuren bereid zijn. Kiev echter heeft helemaal geen greep op de meest fanatieke Oekraïense eenheden. Net zo min als de coupregering er niet in slaagt om het Maidan-plein te ontruimen, nemen de neo-Nazi’s van Rechtse Sector binnen de Nationale Garde nog orders aan. Hetzelfde geldt voor de privélegertjes van oost-Oekraïense oligarchen, zoals de Azov en Dnjepr bataljons. In Berlijn wees minister Lavrov (rechts op de foto) erop dat dit weekend een ultimatum was gesteld door Rechtse Sector om de leiding van de politie te ontslaan, zo niet dan draaien ze om en trekken ze op naar Kiev. Lavrov riep het Westen op, zijn gezag over deze fascistische groepen te laten gelden aangezien Porosjenko c.s. dat niet hebben. 

Dit gezagsprobleem lijkt ook de kern van het neerschieten van MH17 te zijn geweest. Zoals eerder aangegeven, stond(en) de straaljager(s) die het toestel hebben neergehaald, naar alle waarschijnlijkheid onder toezicht van de Nationale Veiligheids- en Defensieraad van Andriy Paroebiy.

Deze lezing van het gebeurde wordt ook in Maleisië serieus genomen. De regeringskrant New Straits Times bespreekt in een artikel van Haris Hussain gedateerd 7 augustus de groeiende stroom aanwijzingen voor het scenario van een straaljager-aanval. De Canadese OVSE-waarnemer Michael Bociurkiw’s relaas dat het toestel sporen van zwaar machinegeweervuur vertoonde wordt door Associated Press reporter Robert Parry als het belangrijkste bewijs gezien: ‘Anders dan een ruim verlate interpretatie en analyse van de zwarte doos door de Russische, Britse of Oekraïense regering, die elk een paard in deze race hebben, is de getuigenis van Bociurkiw direct, onafhankelijk en afkomstig van een van de twee eerste getuigen van de materiële bewijsstukken.’ 

Vanuit Nederland zijn er alleen onofficiële stemmen die deze conclusies ondersteunen.

Naast Karel van Wolferen heeft ook mijn vroegere UvA collega, emeritus hoogleraar Cees Hamelink een proteststem laten horen en de ongebruikelijke stap gezet om in een open brief aan Poetin zijn excuses aan te bieden voor de valse beschuldigingen aan het Russische adres.

Ik kan me geen voorbeeld herinneren van vooraanstaande journalisten en academici van het kaliber van Van Wolferen of Hamelink, die zozeer afstand hebben genomen van de Nederlandse regering en de media. We hebben als land met de meeste slachtoffers de voortrekkersrol opgeëist in het onderzoek, maar daar blijkt eigenlijk helemaal niets van.

Is de macht van de VS en dus van de NAVO als instrument om Europa ‘op koers’ te houden werkelijk zo groot? De komende dagen zal dit duidelijk worden.

Kees van der Pijl