De 'opstand der horden' gaat verder. Na de Brexit, Trump

Met de overwinning van Donald Trump in de Amerikaanse presidentsverkiezingen is een nieuwe fase ingegaan van de 'opstand der horden' (term van de Spaanse conservatief Ortega y Gasset uit 1930). Het is een opstand tegen de mondialisering van de economie waarmee het kapitaal een eind heeft gemaakt aan de sociale bescherming door de staat, en een open wereldmarkt heeft willen creëren. 
Daarin stroomt het geld naar waar het 't meest opbrengt, en stromen de mensen naar plekken waar hun arbeidskracht concurrerend is. Dat laatste ervaren degenen die nog denken of hopen dat ze beschermd zullen worden (tegen ontslag, bij ziekte of ouderdom) als een bedreiging.
In de VS was de Democratische partij lang (d.w.z. vanaf de jaren dertig) de partij die samen met de vakbonden deze bescherming leverde, zij het altijd in combinatie met een imperialistische politiek. Onder Bill Clinton liet de partij het eerste, de sociale bescherming, los en sindsdien is het bergafwaarts gegaan voor de Democraten.

(tabel van Jonathan Webber)

Clinton breidde de NAVO tegen alle afspraken in uit naar het voormalig Warschaupakt, Bush begon de 'War on Terror' en trok de VS terug uit ontwapeningsaccoorden met de USSR resp. Rusland. Obama, 'Yes We Can' (do what?) zette de War on Terror voort als een drone-oorlog; zijn minister van buitenlandse zaken Hillary Clinton reisde tijdens de NAVO-interventie in 2011 persoonlijk naar Libië om aan te dringen op een snel uitschakelen van Gadaffi, die vervolgens op aanwijzing van de NAVO gegrepen werd door jihadisten die hem als een hond afmaakten. Terug in Washington is Hillary te zien op een video waarin ze een hele kamer aan het lachen brengt met de opmerking (een parafrase op Julius Caesar), 'We came, we saw, he died'. In 2014 regisseerden de Amerikanen in Kiev een staatsgreep waarmee de nieuwe Koude Oorlog met Moskou, al eerder ingezet over belangrijke kwesties als Pussy Riot, op een rechtstreekse confrontatie uitdraaide.

Dit is nooit alleen maar een Amerikaanse zaak geweest. Heel langzaam heeft de werkende bevolking in het Westen zich afgekeerd van de partijen die traditioneel de sociale bescherming hebben gewaarborgd, zij het altijd in samenhang met imperialistische politiek. In Nederland was de PvdA, de partij van de AOW, actief betrokken bij de Politionele Acties in Indonesië, ze steunde de oorlog in Vietnam, en is sindsdien een trouwe bondgenoot in alle bovengenoemde Amerikaanse en NAVO-avonturen geweest.

Alle signalen die de bevolking heeft afgegeven dat het de neoliberale afbraak en de mondialisering van de economie die er de drijvende kracht van is, beu is, zijn minzaam terzijde geschoven. Toen in 2005 in Frankrijk en Nederland de 'Europese grondwet', die het neoliberalisme en de NAVO moest verankeren, bij referendum werd afgewezen, werd daar gewoon het 'Verdrag van Lissabon' van gemaakt dat keurig door alle parlementen werd geraticifeerd en vervolgens ingevoerd.

Na de crisis van 2008, waarvoor de rekening bij de bevolking is gedeponeerd in de vorm van verdere afbraak (de 'hervormingen'), is de opstand aan beide zijden van de Atlantische Oceaan in een hogere versnelling gekomen. In Nederland het Oekraïne-referendum (weggehoond door de media, beleefd terzijde gelegd door de regering), de Brexit in Engeland. En nu dan Trump. En wie zal er nog opkijken als Marine Le Pen volgend jaar de Franse presidentsverkiezingen wint? Of Wilders de verkiezingen hier?

Wat dat alles betekent mag niet worden onderschat. Er is een werkelijke opstand tegen het wereldkapitaal gaande, maar dan een die wordt geleid door populistisch rechts. Een stroming die de mensen niets, maar dan ook werkelijk niets te bieden heeft.

Goed, Trump wil geen oorlogen meer beginnen, en het verval in Amerika zelf omkeren. Maar met belastingverlaging?

De nieuwe man zal spoedig ingepakt worden, het is de heersende klasse die per definitie heerst en die 'de juiste mensen' om hem heen zal plaatsen, net als dat met Reagan gebeurde. En net zoals de Brexit in Engeland teruggefloten is door rechters die het parlement, in ruime meerderheid pro-EU, weer een grotere rol willen geven zodat het economische programma waar de mensen nu juist tegen gestemd hadden, overeind blijft en alleen het nationalistische element overblijft.

Doordat ieder constructief perspectief ontbreekt is het verzet van de bevolking tegen het neoliberale kapitalisme een opstand der horden waarin de mensen zich van hun slechtste kant laten zien, geleid door haat en frustratie.

Niemand heeft kennelijk de temperatuur genomen van de massa's die zich miskend en bedreigd voelen, of de vraag beantwoord waarom men 'rechts' naar oplossingen zoekt. Niemand die begrijpt dat de grote politieke partijen en de media bij de grote massa in beeld komen als 'links', omdat ze het alsmaar hebben over solidariteit en mensenrechten (voor migranten, voor seksuele minderheden, allemaal mensen die het ook verdienen, laat daarover geen misverstand bestaan), maar die solidariteit en rechten kennelijk niet willen laten gelden voor de mensen die hier naar een woning zoeken, die hier hun baan verliezen door sluiting van bedrijven die naar goedkope lonenlanden verhuizen, hier naar school moeten, ziek en oud worden.

Zolang er geen krachten opstaan die een werkelijke omwenteling van het bestaan beloven, gericht op vrede, duurzaamheid en rechtvaardigheid, zal de massa van de bevolking een ontketende horde blijven en van kwaad tot erger gaan.

Kees van der Pijl