De vandaag, 17 juli, door Obama afgekondigde nieuwe sancties tegen een aantal Russische bedrijven, o.a. oliemaatschappij Rosneft, zijn van een ongekende arrogantie en cynisme.
De Russen, aldus Obama, moeten inzien dat ‘hun acties in Oekraïne gevolgen hebben’. ‘We leven in een complexe wereld en in een tijd vol uitdagingen. Geen van deze uitdagingen lenen zich voor snelle of eenvoudige oplossingen, maar allemaal vereisen ze Amerikaans leiderschap.’ Je moet maar durven—na Joegoslavië, Afghanistan, Irak, en Libië (om van de politiek in Somalië en Jemen, of de niet-aflatende steun aan Israël maar niet te spreken), en dan—Amerikaans leiderschap is vereist!
En toch is het de bereidheid van de heersende klassen in de rest van de wereld, de triljoenenschulden van de VS te blijven financieren, die maakt dat Obama deze bluf kan voortzetten.Dat is de paradox van de hele ontwikkeling. De landen die vaak het zwaarst geleden hebben onder het Amerikaanse imperialisme, passen vervolgens de in de loop van die acties opgebouwde tekorten bij. De Chinese staat koopt nog steeds Amerikaanse staatsobligaties en komt direct na Japan op de lijst van de grootste financiers van de dollar. Vandaag de dag staat Vietnam, waar miljoenen zijn gedood en dat als geen ander land ter wereld door de Amerikanen is verwoest (er worden nog steeds misvormde kinderen worden geboren als gevolg van de bombardementen met ontbladeringsmiddelen), op de zesde plaats in de rij van voormalig staatssocialistische landen die het meest voortvarend liberaliseren en privatiseren.
Ook Rusland, erfgenaam van de in de atoomwapenwedloop met het Westen verslagen Sovjet-Unie, biedt eveneens op allerlei wijzen zijn diensten aan het Westen aan. Onder Jeltsin ging dit natuurlijk in sneltreinvaart en zo hard rijdt de trein niet meer. Maar ook onder Poetin blijft de wil tot samenwerking overwegen. Om de bezetting van Afghanistan te bevoorraden maken de NAVO-landen tot de dag van vandaag gebruik van Russische vliegbases, de privatisering gaat door, buitenlandse investeerders worden aangemoedigd ‘deel te nemen’ in diverse lucratieve ondernemingen.
Ook in Oekraïne, hoezeer ons ook het omgekeerde wordt wijsgemaakt, probeert Moskou sussend op te treden. Dat het land nog altijd niet het niveau van het binnenlands product (BBP) heeft bereikt als bij de opheffing van de Sovjet-Unie (Rusland zit daar al meer dan 45 procent boven) is immers ook voor Moskou een zorg, gegeven de vele banden, economisch en anderszins, tussen de twee landen.
Zeker, Rusland heeft belangen en verdedigt die. Toen de Europese Unie vanaf 2009 een serie associatie-akkoorden voorstelde aan de voormalige Sovjetrepublieken Oekraïne, Belarus, Moldavië, Armenië, Georgië en Azerbeidzjan, maar niet aan Rusland, voelde Moskou zich bedreigd, en niet alleen economisch. Want behalve Belarus en Armenië waren dit bijv. ook de landen die in 1999 het aan de NAVO geparenteerde GUUAM hadden gevormd (de tweede U is van Oezbekistan, dat kort daarop weer uittrad). Oekraïne en Azerbeidzjan lieten al in dat jaar zien dat ze hun NAVO-verplichtingen serieus namen door Russische bemoeienis te dwarsbomen.
In 2010 reageerden de Russen op de EU-plannen van het jaar daarvoor met een douane-unie (onderlinge vrijhandel, gemeenschappelijk buitentarief) met Belarus en Kazakhstan. Toen Janoekowitsj in 2011 namens Oekraïne een verregaand vrijhandelsakkoord met de EU tekende, stelde hij een 3+1 formule voor, waarbij Oekraïne vrije toegang tot Poetins douaneunie zou krijgen (de Russische markt vertegenwoordigt immers 30 procent van de Oekraïense buitenlandse handel), maar binnen het vrijhandelsakkoord met de EU zou blijven.
Dit leidde tot grote irritatie in Moskou, en toen waarschuwingen dat dit laatste akkoord tot de ondergang van de Oekraïense industrie zou leiden, geen gevolg hadden, werden diverse exporten van Oekraïne, o.a. de chocolade van het bedrijf van Porosjenko, in Rusland tegengehouden wegens ‘gevaar voor de volksgezondheid’. Uiteindelijk krabbelde Janoekowitsj terug en accepteerde hij de Russische assistentie, ook al vanwege de onbeheersbaar geworden tekorten van Kiev, die Rusland wel, maar de in crisis verkerende EU niet wilde aanvullen. Het gevolg, de bezetting van de Maidan, en de tot tweemaal toe door pro-NAVO-krachten getorpedeeerde pogingen om tot een binnenlandse verzoening te komen, is bekend.
Heeft Rusland toen niet zijn masker laten vallen? Is het dan niet zo, zoals Bridget Kendall van de BBC beweert, dat er een groot plan schuilt achter de annexatie van de Krim? Ik denk van niet. Toen de eerste golf gewelddadige bezettingen van overheidsgebouwen, vandalisme en geweld tegen Russisch-sprekende Oekraïense personages door neo-fascistische groepen dreigde over te slaan naar de Krim, steunde Poetin de wens van de daar levende Russen om weer onder Russisch gezag te komen—waar het tot aan Chroestsjovs besluit om het aan Oekraïne ten geschenke te geven, toe had behoord. Uiteraard speelde daarbij de marinebasis van Sebastopol een grote rol. Gorbatsjov, geen vriend van Poetin, verklaarde dat door de hereniging van de Krim met Rusland een groot onrecht ongedaan was gemaakt.
De Russisch-sprekende Oostoekraïeners daarentegen werden door Moskou opgeroepen af te zien van hun referendum voor afscheiding en het Russische parlement heeft ook de toestemming om in geval van grootschalig geweld tegen de bevolking in het oosten, militair in te grijpen, op Poetins verzoek weer ingetrokken. Dat sluit niet uit dat er over de grenzen met Oekraïne geld en goederen aan de opstandelingen in Loegansk en Donetsk worden geleverd, maar officiële politiek is dat niet want Poetin wil een vergelijk met het Westen. De oligarchen met wie hij de macht deelt, willen dat ook.
Dus waarom nu de nieuwe sancties?
Om dezelfde reden als waarom tweemaal eerder een vergelijk onderuit werd gehaald: de EU wil invloed in Oekraïne om economische reden, en heeft er daarom belang bij, nu Porosjenko het EU-vrijhandelsakkoord alsnog heeft getekend, de zaken te normaliseren. De VS en de NAVO echter willen Rusland destabiliseren door onrust aan de grenzen te creëren—waar en met wie, dat doet er niet toe. ‘Allemaal vereisen ze Amerikaans leiderschap.’ Vandaar ook dat de EU zich ditmaal (nog) niet heeft aangesloten bij de sancties, ook al waren alle EU-ambassadeurs naar het Witte Huis gehaald om hen onder druk te zetten. Er staat voor de EU veel te veel op het spel, niet in de laatste plaats de handel met Rusland zelf.
Ondertussen woedt de oorlog in Oost-Oekraïne verder, met een relatief hoog dodental door het ongedisciplineerde karakter van de strijdende partijen. De Nationale Garde, waarin neofascistische milities zijn ingelijfd, maar ook het reguliere Oekraïense leger, worden letterlijk losgelaten op de bevolking. De Russisch-sprekende opstandelingen vormen een ratjetoe van veteranen en toegestroomde vrijwilligers zonder eenduidige leiding. Er worden diepe wonden geslagen die moeilijk geheeld zullen kunnen worden.
De oligarchen rond Porosjenko lijken te winnen van hun rivalen in het oosten (Achmetov, Firtasj), de straatarme, tegen elkaar opgehitste bevolking betaalt de prijs.
Kees van der Pijl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten