vrijdag 8 juli 2016

De globale reikwijdte van de Amerikaanse justitie

Steeds vaker treedt de Amerikaanse justitie als mondiale rechter op. In 2015 klaagde de FBI een aantal FIFA-bestuurders aan wegens corruptie alhoewel die corruptie niet in de VS plaatsvond. In 2014 besloot de toen 84-jarige Thomas P Griesa, rechter in New York, dat de Amerikaanse speculant Singer, die na het Argentijnse bankroet (2001) Argentijnse staatsschulden voor een schijntje van de oorspronkelijke prijs had opgekocht, bij Argentinië recht heeft op volledige terugbetaling van die schulden. Maar Argentinië was al met 97 per cent van de crediteurs tot een akkoord gekomen de schulden tot 30 per cent van de nominale waarde (voor een totaal van 82 miljard dollar) af te waarderen omdat Argentinië niet in staat was om de volledige schuldenlast te dragen. De schulden waren in dollars en vielen onder Amerikaans recht. 


Het vonnis van Griesa legde een tijdbom onder de tot dan toe geldende praktijk bij het herstructureren van staatsschulden. De schikking met de andere schuldeisers werd onderuitgehaald. Het leidde onder andere tot uitsluiting van internationale financiële markten en beslaglegging op Argentijnse eigendommen in het buitenland. Eerst in 2016 kon de nieuwe rechtse regering onder Mauricio Macri tot een schikking komen.

De machinaties van de Amerikaanse justitie in Oekraïne laten duidelijk een verband zien tussen politiek en strafvervolging. De FBI vaardigde oktober 2013 een arrestatiebevel uit tegen de in Wenen verblijvende Oekraïense oligarch Dimitry Firtash voor een omkopingszaak in India.

Firtash had grote invloed op President Janoekovitsj die kort daarvoor, oktober 2013, na een gesprek met President Poetin, had laten weten toch minder geïnteresseerd te zijn in het tekenen van een associatieakkoord met de EU. De Amerikaanse staatssecretaris van buitenlandse zaken Victoria Nuland wilde Firtash in Wenen hierover spreken, en een dag voor haar bezoek aan Wenen organiseerde ze een voorlopige opheffing van het arrestatiebevel. Een dag later sprak ze in Kiev met President Janoekovitsj die volgens Nuland het EU-associatieakkoord weer wilde tekenen (The Guardian, 23 januari 2016).

Korte tijd later ging Janoekovitsj weer om en weigerde te tekenen. Dat was het signaal voor de Maidan demonstraties. Na de Maidan coup speelde Firtash een rol bij de presidentsverkiezingen. In een Weens onderonsje met Klitsjko en mede-oligarch Porosjenko, overtuigde hij de populaire bokser niet te gaan voor het presidentschap en dit aan Porosjenko te laten. Klitsjko stelde zich vervolgens kandidaat voor het burgermeesterschap van Kiev. Hierna werd het FBI-arrestatiebevel voor Firtash weer van kracht (vermoedelijk wegens de Russische connectie van Firtash) alhoewel Oostenrijk, waar hij verbleef, hem niet uitleverde en hem vrijliet na het betalen van een borgsom van 125 miljoen euro. Dat was een kordatere opstelling tegenover de Amerikanen dan in juli 2013, toen Oostenrijk op verzoek van de Amerikanen en tegen alle diplomatieke regels in het presidentiele vliegtuig van de Boliviaanse President Evo Morales, dat op weg was van Moskou naar La Paz, doorzocht en liet weten dat Edward Snowden zich niet in het vliegtuig bevond.

De rol van de Amerikaanse justitie is ook heel prominent in de relaties met Iran.

De New Yorkse rechter George Daniels besloot maart 2016 dat Iran aansprakelijk kan worden gesteld voor de aanslagen van 11 september 2011 in New York en dat slachtoffers voor 10,5 miljard dollar schade kunnen claimen bij Iran. Dit bedrag kan onttrokken worden aan in de VS bevroren tegoeden van Iran. Bij mijn weten is er geen enkele aanwijzing dat Iran betrokken is bij de aanslagen op het World Trade Center en ook de Amerikaanse rechtbank kwam met geen enkele bewijslast.

Ernstiger nog is het feit dat alhoewel in het nucleaire akkoord met Iran (2015) is afgesproken dat UN economische sancties worden opgeheven alsook het economische embargo van de VS en de EU, de Verengde Staten sancties handhaven voor financiële transacties met Iran. Het is nog steeds verboden voor Amerikaanse banken om zaken te doen met Iraanse banken waarbij verwezen wordt naar antiterrorisme wetgeving. Europese ondernemingen kunnen nauwelijks zakendoen met Iran omdat zij Amerikaanse sancties vrezen. Dit geldt ook voor Europese banken. Volgens Marietje Schaake, lid van het Europese Parlement en hoofd van de commissie voor relaties met de VS, “wordt Europa in gijzeling gehouden door de Amerikaanse politiek” (New York Times, 21 April 2016).
Deze Amerikaanse obstructie ondermijnt de geloofwaardigheid van de VS en versterkt de hardliners in Iran die altijd al hebben gezegd dat de VS niet te vertrouwen is.

Amerikaanse antiterrorisme wetgeving blijkt de economie van een aantal landen te ontwrichten.

Bijvoorbeeld, banken in Libanon wordt het werken onmogelijk gemaakt omdat volgens Amerikaanse wetten elke bank die zakendoet met ‘terroristen’ bestraft moet worden. In Libanon geldt dit voor Hezbollah. Omdat Hezbollah een massabeweging is, die ook ziekenhuizen en onderwijsinstellingen onder haar hoede heeft, is het voor banken uiterst moeilijk uit te maken of een cliënt ook lid van Hezbollah is. Als een bank op de Amerikaanse zwarte lijst komt wordt elke transactie in dollars onmogelijk gemaakt. Dit is een groot probleem omdat de dollar het internationale betalingsmiddel bij uitstek is.

De Amerikaanse justitie ziet elke handeling waar dollars bij betrokken zijn als voldoende rechtvaardiging om voor de VS strafbare feiten, ook al zijn die in buitenland gepleegd, aan te pakken. Dit was bijvoorbeeld het geval bij het Franse bedrijf Alstom dat op basis van de Foreign Corrupt Practice Act een boete opgelegd kreeg van 772 miljoen dollar ondanks het feit dat het smeergeld buiten de VS terechtkwam en was betaald door stromannen die ook geen voet in de VS hadden gezet (Trouw, 27 mei 2016).

Corruptiedeskundige Thomas Fox zegt “Als een deel van het geld via een Amerikaanse bank wordt overgemaakt heb je al een probleem met justitie. Ook als er een email over wordt verzonden via een bedrijf uit de VS. En ook als je reist via de VS” (Nos.nl, 4 maart 2015). De Amerikaanse anti-witwaswet treft niet alleen omkoper maar ook omgekochte. Volgens Fox mag niemand, ook als je buitenlander bent, met Amerikaans geld rotzooien.

Het veelvuldige ingrijpen van de Amerikaanse justitie buiten de VS laat de wereldwijde macht van de VS zien. Maar aan de andere kant ondermijnt dit justitieel activisme ook de Amerikaanse hegemonie.

Hans van Zon

Geen opmerkingen:

Een reactie posten