De coup tegen Erdoğan wordt in Turkije toegeschreven aan de in de VS woonachtige zakenman en geestelijk leider Muhammed Fethullah Gülen, die aanvankelijk met de AKP optrok maar in conflict raakte met zijn beschermeling Erdoğan. Na decennia waarin de islamitische onderstroom in Turkije ook een anti-Westerse opstelling impliceerde (onder zijn voorganger Erbakan), wist Erdoğan als eerste de islamisering van de Turkse staat en samenleving te combineren met een neoliberale en pro-Amerikaanse opstelling. Nu hij deze pro-Amerikaanse opstelling heeft losgelaten, is de breuk met Gülen compleet en is na de koude sanering van Griekenland en de Brexit, weer een pijler onder de Euro-Atlantische orde weggeslagen.
In het Westen was al enige tijd groeiende kritiek op de repressie door de regering van Erdoğan, maar laat niemand denken dat dat een principiële opstelling zou zijn.
Toen begin 2013 Nederlandse en Duitse Patriots naar de NAVO-basis Incirlik werden gestuurd, zogenaamd om Turkije (een miljoen man onder de wapenen) te beschermen tegen Assad van Syrië (100 000 man in een burgeroorlog verwikkeld), zaten er al zo'n honderd journalisten in de gevangenis. En toen in juni 2015 de door Erdoğan nagestreefde absolute meerderheid in het parlement werd doorkruist door een onverwacht sterk verkiezingsresultaat van de pro-Koerdische, progressieve HDP, werd de oorlog die hij vervolgens ontketende tegen de Koerden en die hem later in het jaar alsnog de absolute meerderheid opleverde, door de NAVO gedekt.
De werkelijke reden van de recente kritiek op Erdoğan is dat hij zich heeft afgekeerd van de rampzalige politiek van regime-wisseling in Syrië. Hoewel Ankara aanvankelijk, samen met Saoedi-Arabië en Qatar, steun verleende aan de jihadisten van al-Noesra/al-Qaeda, ISIS enz., werd gaandeweg duidelijk dat dit in combinatie met de Amerikaans-Britse vernietiging van Irak, kan gaan leiden tot de vorming van een Koerdische staat. Daarnaast werd Turkije getroffen door een reeks zware terreuraanslagen.
Ook het plan om in Turkije de Russische pijplijn over de Zwarte Zee, South Stream, aan land te laten komen nadat Bulgarije onder NAVO- en EU-druk haf afgezegd, stuitte op moeilijkheden en het was geheel van de baan na het neerschieten van een Russische straaljager boven Syrië door een Turkse F-16.
Toen de Turkse minister van buitenlandse zaken Mevlut Cavusoglu echter begin juli aankondigde dat Russische gevechtsvliegtuigen voor hun missies tegen ISIS gebruik zouden mogen gaan maken van uitgerekend Incirlik, gingen natuurlijk een aantal alarmbellen af. Want dat is een NAVO-basis en de VS hebben er kernwapens gestationeerd, plus een 2500 man sterke Amerikaanse troepenmacht.
En nu de coup. Dat was zeker geen opzetje van Erdoğan zelf, al lagen de lijsten met namen van met Gülen verbonden rechters, militairen, journalisten, en academici ongetwijfeld klaar. Het was een operatie van dat deel van het Turkse leger dat trouw is aan de Amerikanen en de NAVO, en de basis Incirlik was het draaipunt. Een Turkse commandant op Incirlik, generaal Bekir Ercan Van, was na afloop een van de gearresteerde hoge militairen. Deze generaal, een goede kennis van de Amerikaanse minister van defensie Ashton Carter, had het bevel over een eenheid (10 Main Tanker Base) die zowel Amerikaanse als Turkse KC-135 tankvliegtuigen omvat en waarmee de bij de coup betrokken F-16s in de lucht werden bijgetankt. Een van die F-16s was weer het toestel dat de Russische Su-24 boven Syrië neerhaalde, dus dat we hier te maken hebben met een eenheid die de Amerikaanse en NAVO- politiek steunt lijdt geen twijfel.
Erdoğan wilde al langere tijd meer greep op Incirlik maar dit werd door de Amerikanen afgehouden. Volgens de Los Angeles Times speelden de F-16s een crucial rol in de couppoging, en de conclusie dat Incirlik, en daarmee Amerikaanse militairen en inlichtingendiensten er een rol in speelden, is dan geen grote stap meer.
De coup werd zes uur vervroegd omdat de samenzweerders vermoedden dat er iets uitgelekt was. Maar volgens Patrick Cockburn in The Independent was de elite-eenheid die Erdoğan had moeten arresteren in zijn hotel in Marmaris hiervan niet op de hoogte gebracht en de Turkse president was al gevlogen toen zij om 3 uur in de vroege ochtend van de 16de juli in actie kwamen. Of het feit dat Erdoğan kon ontsnappen, te danken was aan een tip van Russische inlichtingendiensten, is uiteraard door het Kremlin ontkend. Maar de AKP-regering bedankte Moskou uitvoerig voor haar rol in het neerslaan van de coup en Poetin belde Erdoğan persoonlijk op om hem met de goede afloop geluk te wensen. Westerse politici daarentegen putten zich uit in waarschuwingen dat er niet te hard mocht worden opgetreden tegen de coupplegers en hun beweerde aanhang. John Kerry vloog naar Brussel voor spoedoverleg met EU-ministers van buitenlandse zaken (lees, de NAVO zonder Turkije) en zijn Franse collega Ayrault vroeg daarbij hardop of Turkije nog wel een betrouwbare bondgenoot was…
Het heeft er kortom alles van weg dat Washington wist van de op handen zijnde coup en die niet heeft willen verhinderen; dat Rusland Erdoğan onverwacht steun heeft gegeven, mogelijk zelfs door hem te waarschuwen; en dat na het neerslaan van de coup direct overleg is aangekondigd met zowel Rusland als Iran, met als hoofdinzet het in het zadel houden van Assad en het verhinderen van een door Amerika gesteunde Koerdische staat. Daarmee zet Moskou het Westen betaald voor de staatsgreep in Oekraïne, en met terugwerkende kracht voor Irak, Libië, de afscheiding van Kosovo, noem maar op.
En Gülen? Toen de zakenman en geestelijke in 2006 zijn Amerikaanse verblijfsvergunning aanvroeg, schreven de voormalige vicevoorzitter van de CIA National Intelligence Council, Graham Fuller, en de oud-ambassadeur in Ankara en eveneens voormalig CIA agent Morton Abramowitz beiden aanbevelingsbrieven. Kortom, Gülen heeft contacten op het hoogste niveau met het State Department en de CIA, maar dat is nog niet hetzelfde als vanuit Pennsylvania een staatsgreep organiseren. De hele zaak overziende lijkt het erop dat de anti-Assad- en anti-Poetin-krachten in Turkije en de NAVO een coup hebben willen plegen om het land voor het Westen te 'behouden' en dat Erdoğan van de gelegenheid gebruik maakt een dicht bij de AKP staande, maar meer pro-Westers georiënteerde stroming in Turkije uit te schakelen.
Daarbij wordt de repressie in het land, en ook zoals we inmiddels weten, onder Turken buiten Turkije, alleen maar erger. In dat opzicht is het nieuwe Turks-Russisch-Iraanse bondgenootschap, als het daarvan komt, geen goed nieuws voor de democratie. Maar wie de repressie in Erdoğans Turkije nu pas heeft ontdekt, laadt de verdenking op zich achter de couppoging te hebben gestaan.
Kees van der Pijl (met dank aan Willy Klinkenberg)
Toen begin 2013 Nederlandse en Duitse Patriots naar de NAVO-basis Incirlik werden gestuurd, zogenaamd om Turkije (een miljoen man onder de wapenen) te beschermen tegen Assad van Syrië (100 000 man in een burgeroorlog verwikkeld), zaten er al zo'n honderd journalisten in de gevangenis. En toen in juni 2015 de door Erdoğan nagestreefde absolute meerderheid in het parlement werd doorkruist door een onverwacht sterk verkiezingsresultaat van de pro-Koerdische, progressieve HDP, werd de oorlog die hij vervolgens ontketende tegen de Koerden en die hem later in het jaar alsnog de absolute meerderheid opleverde, door de NAVO gedekt.
De werkelijke reden van de recente kritiek op Erdoğan is dat hij zich heeft afgekeerd van de rampzalige politiek van regime-wisseling in Syrië. Hoewel Ankara aanvankelijk, samen met Saoedi-Arabië en Qatar, steun verleende aan de jihadisten van al-Noesra/al-Qaeda, ISIS enz., werd gaandeweg duidelijk dat dit in combinatie met de Amerikaans-Britse vernietiging van Irak, kan gaan leiden tot de vorming van een Koerdische staat. Daarnaast werd Turkije getroffen door een reeks zware terreuraanslagen.
Ook het plan om in Turkije de Russische pijplijn over de Zwarte Zee, South Stream, aan land te laten komen nadat Bulgarije onder NAVO- en EU-druk haf afgezegd, stuitte op moeilijkheden en het was geheel van de baan na het neerschieten van een Russische straaljager boven Syrië door een Turkse F-16.
Toen de Turkse minister van buitenlandse zaken Mevlut Cavusoglu echter begin juli aankondigde dat Russische gevechtsvliegtuigen voor hun missies tegen ISIS gebruik zouden mogen gaan maken van uitgerekend Incirlik, gingen natuurlijk een aantal alarmbellen af. Want dat is een NAVO-basis en de VS hebben er kernwapens gestationeerd, plus een 2500 man sterke Amerikaanse troepenmacht.
En nu de coup. Dat was zeker geen opzetje van Erdoğan zelf, al lagen de lijsten met namen van met Gülen verbonden rechters, militairen, journalisten, en academici ongetwijfeld klaar. Het was een operatie van dat deel van het Turkse leger dat trouw is aan de Amerikanen en de NAVO, en de basis Incirlik was het draaipunt. Een Turkse commandant op Incirlik, generaal Bekir Ercan Van, was na afloop een van de gearresteerde hoge militairen. Deze generaal, een goede kennis van de Amerikaanse minister van defensie Ashton Carter, had het bevel over een eenheid (10 Main Tanker Base) die zowel Amerikaanse als Turkse KC-135 tankvliegtuigen omvat en waarmee de bij de coup betrokken F-16s in de lucht werden bijgetankt. Een van die F-16s was weer het toestel dat de Russische Su-24 boven Syrië neerhaalde, dus dat we hier te maken hebben met een eenheid die de Amerikaanse en NAVO- politiek steunt lijdt geen twijfel.
Erdoğan wilde al langere tijd meer greep op Incirlik maar dit werd door de Amerikanen afgehouden. Volgens de Los Angeles Times speelden de F-16s een crucial rol in de couppoging, en de conclusie dat Incirlik, en daarmee Amerikaanse militairen en inlichtingendiensten er een rol in speelden, is dan geen grote stap meer.
De coup werd zes uur vervroegd omdat de samenzweerders vermoedden dat er iets uitgelekt was. Maar volgens Patrick Cockburn in The Independent was de elite-eenheid die Erdoğan had moeten arresteren in zijn hotel in Marmaris hiervan niet op de hoogte gebracht en de Turkse president was al gevlogen toen zij om 3 uur in de vroege ochtend van de 16de juli in actie kwamen. Of het feit dat Erdoğan kon ontsnappen, te danken was aan een tip van Russische inlichtingendiensten, is uiteraard door het Kremlin ontkend. Maar de AKP-regering bedankte Moskou uitvoerig voor haar rol in het neerslaan van de coup en Poetin belde Erdoğan persoonlijk op om hem met de goede afloop geluk te wensen. Westerse politici daarentegen putten zich uit in waarschuwingen dat er niet te hard mocht worden opgetreden tegen de coupplegers en hun beweerde aanhang. John Kerry vloog naar Brussel voor spoedoverleg met EU-ministers van buitenlandse zaken (lees, de NAVO zonder Turkije) en zijn Franse collega Ayrault vroeg daarbij hardop of Turkije nog wel een betrouwbare bondgenoot was…
Het heeft er kortom alles van weg dat Washington wist van de op handen zijnde coup en die niet heeft willen verhinderen; dat Rusland Erdoğan onverwacht steun heeft gegeven, mogelijk zelfs door hem te waarschuwen; en dat na het neerslaan van de coup direct overleg is aangekondigd met zowel Rusland als Iran, met als hoofdinzet het in het zadel houden van Assad en het verhinderen van een door Amerika gesteunde Koerdische staat. Daarmee zet Moskou het Westen betaald voor de staatsgreep in Oekraïne, en met terugwerkende kracht voor Irak, Libië, de afscheiding van Kosovo, noem maar op.
En Gülen? Toen de zakenman en geestelijke in 2006 zijn Amerikaanse verblijfsvergunning aanvroeg, schreven de voormalige vicevoorzitter van de CIA National Intelligence Council, Graham Fuller, en de oud-ambassadeur in Ankara en eveneens voormalig CIA agent Morton Abramowitz beiden aanbevelingsbrieven. Kortom, Gülen heeft contacten op het hoogste niveau met het State Department en de CIA, maar dat is nog niet hetzelfde als vanuit Pennsylvania een staatsgreep organiseren. De hele zaak overziende lijkt het erop dat de anti-Assad- en anti-Poetin-krachten in Turkije en de NAVO een coup hebben willen plegen om het land voor het Westen te 'behouden' en dat Erdoğan van de gelegenheid gebruik maakt een dicht bij de AKP staande, maar meer pro-Westers georiënteerde stroming in Turkije uit te schakelen.
Daarbij wordt de repressie in het land, en ook zoals we inmiddels weten, onder Turken buiten Turkije, alleen maar erger. In dat opzicht is het nieuwe Turks-Russisch-Iraanse bondgenootschap, als het daarvan komt, geen goed nieuws voor de democratie. Maar wie de repressie in Erdoğans Turkije nu pas heeft ontdekt, laadt de verdenking op zich achter de couppoging te hebben gestaan.
Kees van der Pijl (met dank aan Willy Klinkenberg)
De NAVO zal ten koste van alles willen verhinderen dat Rusland gebruik gaat maken van Incirlik. Daar liggen immers Amerikaanse Atoombommen opgeslagen.
BeantwoordenVerwijderenDank voor dit verhelderend artikel Kees! Gr. Suz
BeantwoordenVerwijderen