Het Westen is de gijzelaar van een situatie in Oekraïne die het zelf heeft gecreëerd

De Oekraïense president Petro Porosjenko was dit weekend in Brussel om te klagen over Russische infiltratie in Oekraïne. Het bewijs waren tien Russische para’s die door Oekraïense eenheden gevangen waren genomen (and die intussen zijn vrijgelaten en naar Rusland zijn teruggestuurd in het kader van een uitwisseling van gevangenen), nadat ze zogenaamd ‘per ongeluk’ de grens waren overgestoken. Schattingen van het aantal Russische vrijwilligers dat aan de kant van de opstandelingen vecht lopen van één tot tweeduizend, en er zijn al 400 slachtoffers begraven in Rusland. 

Op een trip naar Frankrijk afgelopen week zag ik op de TV daar een verslag van Russische vrijwilligers die vertrokken om zich bij de strijd te voegen. Voor de camera klaagden ze dat Poetin de rebellen in de steek laat—anders zou volgens hen de strijd met het leger van Kiev al lang zijn beslecht. Je zag ze in een wit busje in de zomernacht wegrijden, in groene camouflagepakken maar ongewapend. Bij aankomst in het oosten van Oekraïne werden wapens verstrekt, die daar in overvloed beschikbaar zijn.

In zijn column in Het Parool afgelopen zaterdag schrijft Derk Sauer, de in Moskou gestationeerde media-magnaat en voormalig socialist, dat het Westen niets geleerd heeft van het Irak-fiasco. Anders zou het begrepen hebben dat regimewisseling meer problemen creëert dan het wil oplossen. Dat Janoekovitsj corrupt en autoritair was ontkent Sauer niet maar hij was ook een Oekraïener en was beslist niet van zins om het land bij Rusland te voegen—daaraan had hij ook zijn verkiezing te danken. Zijn presidentschap was de garantie dat het land niet uiteen zou vallen. Het Westen kon echter niet wachten om zich in de bres te storten die door de Maidan-demonstraties werd geopend, en Janoekovitsj werd verjaagd. Wat er veranderd is, zijn de meer dan tweeduizend doden, een vliegtuigramp, and zo’n 800.000 vluchtelingen. Dat Rusland zou toestaan dat de nieuwe machthebbers in Kiev de rebellie in het oosten met geweld onderdrukken, was altijd een illusie, net zo goed als het een illusie is om te denken dat de EU Porosjenko te hulp zal snellen. Het beste waarop we kunnen hopen is een federale oplossing, aldus Sauer—maar die had Janoekovitsj ook al in gedachten. Alles wat er is gebeurd in de tussentijd had voorkomen kunnen worden door een meer voorzichtige politiek. 

Mijn stelling is steeds geweest dat telkens als er een kans op zo’n voorzichtige politiek was, dat wil zeggen, een poging van de EU (in wezen van de kant van Duitsland) om het conflict bij te leggen, de neo-Nazi-krachten in Kiev met geweld hun voet dwars zetten. Daarbij zijn er gegronde redenen om te vermoeden dat op de achtergrond de oorlogskrachten in Washington en de NAVO een rol speelden. Hoe machtig deze zijn, kunnen we concluderen uit het oorverdovende stilzwijgen over het neerhalen van MH17—in ieder geval totdat de NAVO-top in Wales heeft plaatsgevonden.

Nu weten we wel dat de neo-Nazi en ultra-nationalistische elementen in de Maidan-opstand anti-Russisch, anti-Semitisch, enzovoort zijn. Maar ze waren ook in opstand gekomen tegen de corruptie waaruit de oligarchen zijn voortgekomen, en van hen is de nieuwe president Porosjenko nu eenmaal de meest zichtbare. Op dit moment zijn het vooral de ultra’s die de strijd in het oosten voeren, als leden van de Nationale Garde. Deze Garde was in 2000 ontbonden door de toenmalige president Koetsjma, maar is op 13 maart dit jaar, kort na de schietpartij op het Maidanplein die het akkoord met Janoekovitsj onderuit haalde, weer opgericht.
In een artikel van Hélène Richard in het septembernummer van Le Monde Diplomatique, valt te lezen dat de Nationale Garde het mogelijk maakt de energie van het Maidan-protest dienstbaar te maken aan de strijd tegen de federalisten en separatisten in het oosten. De Garde-eenheden hebben echter al een paar keer gedreigd om te draaien en in Kiev de zaken recht te komen zetten. Ze zijn immers ontevreden met de voortdurende heerschappij van de oligarchen. Sommige oligarchen, zoals Igor Kolomoiski, hebben hun eigen eenheden gevormd om de opstand te bevechten, maar Porosjenko is uiteraard beducht voor de resterende uiterst rechtse elementen. Deze zijn bovendien niet allemaal opgenomen in de Nationale Garde—ze wachten nog op de wapens die hun beloofd zijn door Obama. Dus zelfs al zou Porosjenko besluiten om de strijd te beëindigen, dan staan binnen de kortste keren de Maidan-strijders bij hem op de stoep. 

De redacteur economie van The Guardian, Larry Elliott, schreef zondag dat de economische oorlog die het Westen is begonnen om Rusland te straffen, het einde inhoudt van het tijdperk na de instorting van de Sovjet-Unie, toen Bush Sr. de overwinning van de vrije markt uitriep. Dat de EU om Rusland voor het tribunaal van de Wereldhandelsorganisatie wil dagen vanwege de tegenmaatregelen die Moskou heeft getroffen en die een inbreuk op de WTO-regels zijn, verraadt dat men in Brussel kennelijk niet heeft ingezien dat het instellen van de sancties zelf al een inbreuk is op de vrijhandelsregels. De EU komt zelf dus, theoretisch in ieder geval, als eerste in aanmerking voor een veroordeling.

Nu lijdt Rusland onder de sancties en het zal nog maar moeten inleveren, maar in laatste instantie is het land waarschijnlijk beter in staat een handelsoorlog met de EU vol te houden. Europa worstelt al met een desastreuze bezuinigingspolitiek, opgelegd door Duitsland en zijn bondgenoten. In Frankrijk leidde dit vorige week tot een regeringscrisis, en nieuwe schokken zullen niet uitblijven nu de kosten gaan oplopen.

Alles bij elkaar genomen is er maar één winnaar—de Verenigde Staten, die (rechtstreeks dan wel via de NAVO) Duitsland en de EU ervan af moeten houden om zich met hun voor de hand liggende grondstoffenbasis in Rusland te verbinden. Voor Washington is het devies, conflicten tussen de EU en Rusland, maar ook tussen Japan en China, aan te blijven wakkeren. Het alternatief in beide gevallen is dat er economisch sterkere blokken ontstaan die onvermijdelijk het kaartenhuis van het dollar-imperium omver zullen blazen.

Kees van der Pijl